De Franse kanalen door de tijd - door Ruud Guikink -1999

De Franse kanalen door de tijd

We schrijven 1885.
De vaart op het canal is drukker dan ooit tevoren.
Marcel turfde deze week reeds 102 vaartuigen, 44 opvarend en 58 afvarend, waarom wilde iedereen juist net voor het einde van het jaar zoveel goederen verschepen? Terwijl de vaart nu ook nog lastiger was dan normaal, er was enige ijsvorming en de trekpaarden hadden daar erg veel moeite mee, vooral dat oudere stel knollen van François, eigenlijk moesten die er mee ophouden en François zelf ook, die knook moest toch al gauw 70 jaar zijn.

Toen het nog donker was had hij alle draai- en schuifpunten alweer gesmeerd met reuzel, dat maakte het werk voor hemzelf ook gemakkelijker.
Zuchtend draaide Marcel één van de benedendeuren open  en slofte de sluis rond om de andere ook te doen. Maar gelukkig kwam net  z’n vader aan de andere kant aangestrompeld en gebaarde dat hij het wel zou doen. Marcel bedacht dat Pa hier sluiswachter was geweest sinds de opening van het canal, dat was toch alweer zo’n 55 jaar geleden......
Vorig jaar had hij voor z’n zoon een vaste aanstelling geregeld hoewel de kanaalbeheerder vond dat de oude Lacroix best nog mee kon. Die Legrand van sluis 36 was per slot al 78 en draaide de deuren nog gezwind. Pa liep een beetje moeilijk maar dat kwam ook door het vaatje wijn dat Remy onverwacht meenam van een reisje Languedoc. Remy zei dat het nog een hoop gedonder had gegeven om die Saône behoorlijk op te komen, vooral omdat de scheepsjagers aan het morren waren.

Ze hadden de sluis net  klaar voor de opvaart toen de St. Antoine in zicht kwam, Paul-Louis met z’n twee paarden ervoor in de touwen. Er woei een knappe dwarswind en het viel niet mee de zwaar geladen péniche recht voor de deuren te krijgen. Marcel dankte diverse goden voor het feit dat de deuren op tijd open waren en het schip direct naar binnen kon anders had hij serieus op z’n donder gekregen, niet alleen van de schipper en van de jager maar ook nog van z’n vader, die meestal al van tevoren begon te tieren als hij maar dácht dat het niet goed ging.

Misschien had Marcel een betere baan voor ogen gehad dan sluiswachter op sluis 33; in tegenstelling tot zijn vader kon hij lezen en schrijven en dat had z’n voordelen maar Pa en Ma vonden dit goed genoeg voor hem. Hij verdiende wat bij met brieven schrijven voor sommige schippers en hij diende vaak als boodschapdoorgever voor wel 90 schepen, hij kende inmiddels echt iedereen die hier langs kwam en ook iedereen van het dorp, hij had al een keer (met pijn in zijn hart) een schippersdochter gekoppeld aan de zoon van de dorpssmid, dat had een hoop bier en wijn opgeleverd maar zelf had hij er geen verkering aan over gehouden. Hij werd volgende week al weer 22 jaar en het kriebelde flink allemaal.

We schrijven 1912.
Marcel is inmiddels 49 geworden, is al 23 jaar getrouwd met Jeanne, ook al een schippersdochter, die gewoon een keer is achtergebleven toen Pa de sluis uitvoer…Mozes, wat een ruzie kwam daar uit voort maar de families praten alweer met elkaar………!  Ze hebben 4 kinderen en hij werkt nog steeds op sluis 33. Geen klachten hoor, dat niet, alleen komen er steeds meer schepen met een motor erin en al die lui hebben haast, er is geen tijd meer voor een praatje, het gemoedelijke verdwijnt snel en het stinkt vaak in het bos naar uitlaatgassen.
Wél is Marcel zo handig geweest snel iets over motoren te leren, hij heeft best werk aan kleppen schuren, rembanden stellen en verstuivers schoonmaken. Jeanne heeft een knappe moestuin en verkoopt groente aan bijna alle passerende schepen. Zo verdienen ze samen met hard werken een goede boterham.

Er wordt geëxperimenteerd met elektrische bedieningen van de sluizen, dat maakt het werk lichter als het spul echt werkt maar vaak is het donderen geblazen  bij storingen, vooral met bv. schippers zoals Jean-Claude, die gifkikker of Henri van de ”Bessalaut”, wat een stuk venijn, altijd haast, altijd katten maar wél z’n vrouw in de billen knijpen! Er wordt zelfs een primitieve telefoonverbinding aangelegd tussen de sluizen van de keten voor een betere service. En een treinbaan om de schepen met elektrische locomotieven te kunnen jagen, de paarden gaan de wei weer in, het bos komt nu toch wel erg vol met spul te staan en er verdwijnen steeds meer bomen.

We schrijven 1970.
De nieuwe lift werkt alweer een tijdje en 15 sluiswachters zijn op non-actief gezet zonder vooruitzichten. Ze wonen mooi, dat wel, lekker rustig in het bos maar de hele route met 17 sluizen is buiten bedrijf gesteld en er komen dus geen schepen meer voorbij. Een groot deel van de inkomsten van Marcel en Jeanne is opgedroogd en ze overwegen in het dorp of zelfs in Witsenbach te gaan wonen, Marcel kan daar wel aan de slag bij Boudain of bij de brouwerij als machinist. Andere sluiswachters hebben ook hun leven omgegooid en/of zijn (of waren al) aan de drank. De hele sluiswachter gemeenschap valt uit elkaar. Wat een veranderingen!

We typen 1999.
Vrachtschepen zie je nog sporadisch op het kanaal, treinen en vrachtauto’s denderen aan alle kanten om je heen, het aantal huurboten neemt jaarlijks toe, er wordt weer wat onderhoud aan de kanaalverbindingen gepleegd en delen van de route worden geautomatiseerd. Sluiswachters zie je soms langsrijden in een autootje of op een brommer. 

Het kanaal, waar zoveel mensen hard aan (en mee)  hebben gewerkt, waar zoveel geschiedenis ligt, is in feite gedegradeerd maar toch ook opgewaardeerd (anders was het tot verdwijnen gedoemd) tot een toeristische attractie. Het aantal huurboten neemt jaarlijks toe, helaas ook het aantal jachthavens mét bijbehorende tarieven; meestal  varen we die voorbij. We hebben a.h.w. onze eigen haven bij ons.
En wat maken we graag gebruik van dit geweldige netwerk van kanalen!